Asielzoekers op Curaçao: gevlucht en in de gevangenis
Overvolle bootjes
Het lijkt voor ons misschien ver weg, maar Venezuela ligt op slechts 70 kilometer van ons koninkrijk: Bonaire en vooral Curaçao en Aruba zijn naaste buren. Het land kampt met enorme problemen: geen werk, geen voedsel, geen medicijnen, geen elektriciteit. Opstanden tegen dictator Maduro worden keihard neergeslagen, tegenstanders regelmatig opgesloten en zelfs gemarteld. Van de miljoenen Venezolanen die hun land zijn ontvlucht, komen er ook enkele duizenden op de ABC-eilanden. 'Nu de grens tussen Curaçao en Venezuela gesloten is, komen Venezolanen hier illegaal naartoe op kleine, vaak overvolle bootjes. Als de kustwacht ze ontdekt, worden ze feitelijk behandeld als criminelen', vertelt Ieteke Witteveen. Ze is voorzitter van Human Rights Defence, een pas opgerichte non-profitorganisatie op Curaçao die door VluchtelingenWerk Nederland wordt ondersteund.
Overgedragen aan de politie
Ieteke vervolgt: 'De kustwacht vertelt niet dat ze om bescherming kunnen vragen. Ze hebben dringend water nodig, maar dat krijgen ze niet. Ze worden meteen overgedragen aan de politie en vastgezet. Hoelang ze in de gevangenis moeten blijven, weet niemand.' Als we haar aan de telefoon spreken, heeft Witteveen net geprobeerd een vluchteling in de gevangenis te bezoeken. 'Die man heeft een certificaat van vluchtelingenorganisatie UNHCR dat hij vluchteling is. Hij is al door een proces gegaan voor het krijgen van bescherming, wat doet zo iemand in de gevangenis? Ik had een machtiging bij me om hem te bezoeken, maar mocht er desondanks niet bij.'
Jonge moeders
Het lukte Witteveen wel om even de vrouwengevangenis binnen te komen. 'Er zijn heel jonge moeders bij, één vrouw liet thuis een baby van zeven maanden achter. Ze waren allemaal erg verdrietig, houden het niet meer vol. Er zijn niet genoeg advocaten om ze bij te staan. Voordat ik werd weggestuurd heb ik benadrukt: jullie zijn geen misdadigers, jullie staan in je recht om vrijheid te eisen.'
Venezolanen die uit de gevangenis weten te blijven, wachten een leven in de illegaliteit. Er is nog geen functionerend asielsysteem en – afgezien van de gevangenis – geen opvang. Je wordt niet geregistreerd en krijgt geen voorlopige verblijfs- en werkvergunning, terwijl dat in de omringende landen wel gebeurt.
Sekswerk
In een rapport van Refugees International staat hoe de gevluchte Venezolanen op Curaçao moeten overleven. Een van hen vertelt: 'We krijgen heel vaak niet betaald voor ons werk. Als je er iets van zegt, zegt je werkgever: we bellen de politie.' Veel vrouwen moeten sekswerk doen om hun schuld aan de mensensmokkelaar te betalen. Mensen durven nauwelijks naar buiten, uit angst te worden opgepakt. Een ander vertelt in het rapport: 'Ik ben hier nu twee jaar, en ik heb nergens recht op. Ik kan niet ziek worden. Laatst zei een buurvrouw: Jij bent Venezolaan, en ze begon met stenen te gooien.'
Feiten zijn nodig
Die vrees voor vreemdelingen bij de bevolking wordt aangewakkerd doordat niemand weet om hoeveel mensen het gaat. Hulporganisaties schatten meer dan twintigduizend, maar volgens Witteveen gaat het om ongeveer achtduizend vluchtelingen. Witteveen: 'We hebben feiten nodig, geen angst. Er moet registratie en screening komen, en humane opvang. Natuurlijk kost het tijd, we zijn een klein eiland, economisch gaat het minder en we hebben hierin geen ervaring. Maar de autoriteiten schuiven het voor zich uit.'
Recht op vragen van asiel
Human Rights Defence steunt de Venezolanen op Curaçao met juridisch advies en een praktische helpdesk. 'We zoeken ook de publiciteit om mensen wakker te schudden dat dit een gezamenlijke verantwoordelijkheid is', aldus Ieteke Witteveen. 'VluchtelingenWerk Nederland heeft ons een startsubsidie gegeven, dat was een hele opluchting. We zoeken gezamenlijk verdere financiering, ze helpen met rechtszaken en delen hun kennis.'
Volgens Ella de Lange van het Internationaal Programma van VluchtelingenWerk loopt de samenwerking goed. 'We wilden de organisatie een kickstart geven omdat er op Curaçao geen organisatie was die vluchtelingen juridisch ondersteunt. Het contact is intensief en levert ons ook veel informatie op die wij kunnen gebruiken om Nederland aan te sporen zijn verantwoordelijkheid te nemen. Op verzoek van Curaçao heeft Nederland toegezegd bijstand te zullen verlenen. Dat moet structurele ondersteuning zijn om een goede procedure in te richten. Deze mensen hebben recht op het vragen van asiel dan wel humanitaire bescherming.'
Lees meer in VluchtelingenWerk Magazine
Dit artikel verscheen eerder in VluchtelingenWerk Magazine, in het zomernummer van 2019. Lees hierin ook het aangrijpende verhaal van de Iraakse Ftoen. Zij werd geboren in een lichaam dat haar niet paste, in een land waar geen woord bestond voor wat ze al jaren voelt. Ook gaan vinden 3 vluchtelingen hun verloren dierbaren weer terug.