Begeleiding op de asielboot | Asielzoekers bijstaan met raad en daad
'Hoelang duurt het nog?'
De gigantische veerboot de MS Galaxy, ooit bedoeld voor korte overtochten, dient nu al ruim twee jaar als noodopvang voor 1.500 asielzoekers. De kleine hutten zijn voor veel bewoners al maanden, soms jaren, een thuis. De sfeer op de boot is surrealistisch: een supermarkt met lege schappen, een stil casino en een verlaten dansvloer herinneren aan een ander tijdperk.
Op de tiende verdieping bevindt zich het kantoor van VluchtelingenWerk, een donkere ruimte met een barretje achterin en met glimmende discoballen aan de muur. Drie ochtenden per week houden ze spreekuren, zo ook vandaag. Een stuk of twintig bewoners komt langs, ze hebben uiteenlopende vragen en zorgen. ‘Ik krijg geen contact met mijn advocaat, kunnen jullie hem bellen?’ Of: ‘Mijn gezin verblijft in Libanon maar is daar niet veilig. Wat kunnen jullie doen om hen te helpen? Maar één vraag houdt volgens teamleider Marras (28) de bewoners het meeste bezig: ‘Hoelang duurt het nog?’
Strengere regels
De Syrische Amer* is een van de bewoners die deze ochtend het spreekuur binnenloopt. Hij is al sinds 2011 op de vlucht en vertelt hoe hij meerdere keren uit Syrië probeerde te vluchten, onder andere via Irak en Soedan, maar hoe alle pogingen steeds mislukten. Tot zo’n anderhalf jaar geleden. Toen bereikte hij na een lange en gevaarlijke reis eindelijk Nederland. Maar onlangs kreeg hij slecht nieuws van de IND: zijn aanvraag is afgewezen. Al zijn hoop op een nieuwe toekomst werd de bodem ingeslagen. ‘Hoe nu verder?’ vraagt hij zich vertwijfeld af. ‘De IND heeft de bewijsregels strenger gemaakt’, legt Amer uit. ‘Ze vinden mijn verhaal ongeloofwaardig.’ Zijn handen trillen. ‘Als ik echt terug moet naar Syrië, ga ik liever dood.’
*Amer is niet zijn echte naam.
Keiharde woorden, maar zijn wanhoop is voelbaar. Marras en haar team vrijwilligers proberen hem te ondersteunen - contact met zijn advocaat onderhouden, helpen met extra bewijsstukken verzamelen - maar ook zij voelen de druk van het aangescherpte beleid. ‘Soms is het moeilijk om mensen zo wanhopig te zien’, zegt Marras. ‘Dan breekt m’n hart.’
Pittige deadlines voor gezinshereniging
Voor veel bewoners is gezinshereniging een ander belangrijk thema. Marras en de vrijwilligers helpen met van alles: van het samen invullen van het uitgebreide aanvraagformulier tot aan het beantwoorden van vragen van de IND of afspraken maken over het opsturen van benodigde documenten zoals een huwelijksakte. De deadline is scherp: gezinshereniging moet binnen drie maanden na het verkrijgen van een verblijfsvergunning zijn aangevraagd.
‘Wij checken continu of we nog goed zitten met alle data’, vertelt Marras, die zich veel met gezinshereniging bezighoudt. ‘Gelukkig is dat meestal geen probleem. Heel soms zijn er zogeheten bespoedigingstrajecten vanuit de IND. Kansrijke asielaanvragen worden dan sneller behandeld. Dan horen ineens veel mensen tegelijkertijd dat hun aanvraag is goedgekeurd en willen dus ook ineens veel mensen een aanvraag voor gezinshereniging doen. Dan zijn die deadlines wel pittig.’
Soms is het moeilijk om mensen zo wanhopig te zien. Dan breekt m’n hart.
Lang wachten
Ali, een jonge Syriër die al bijna twee jaar op de Galaxy woont, heeft begin 2024 zijn aanvraag voor gezinshereniging ingediend. Hij zal waarschijnlijk nog lang moeten wachten totdat hij met zijn vrouw is herenigd, want de wachttijden voor gezinshereniging zijn nu gemiddeld 19 tot 24 maanden. Toch blijft hij positief. ‘Het is heel moeilijk om mijn vrouw zo lang te missen’, vertelt Ali, ‘maar het is nu eenmaal de realiteit.’ Hij zoekt afleiding door te sporten en de taal te leren. ‘Als je positief bent, gebeuren er ook positieve dingen. Daar geloof ik in.’
Moeilijk om optimistisch te zijn
Ook Farez, een oudere Syrische man, wacht op gezinshereniging. Zijn vrouw en kinderen verblijven nog in Turkije, waar ze gediscrimineerd worden en gevaar lopen. Hij heeft ze al anderhalf jaar niet gezien. In tegenstelling tot Ali vindt hij het moeilijk om optimistisch te zijn. Het gemis en de zorgen die hij om hen heeft, breken hem inmiddels op. ‘Ik kan nauwelijks omschrijven hoe het voelt’, zegt hij met betraande ogen. ‘Ik wil ze gewoon weer in mijn armen sluiten.’
We kunnen lang niet altijd iemands situatie veranderen. Maar we kunnen wel de mensen zien en naar ze luisteren. Zodat we hun laten voelen dat ze meer zijn dan een dossiernummer.
Meer dan een nummer
Hanneke (48), een van de vrijwilligers van VluchtelingenWerk, ondersteunt bewoners tijdens het spreekuur bij hun asielaanvraag of gezinsherenigingsprocedure. Ze benadrukt dat duidelijk zijn en begrip tonen essentieel is voor haar werk. ‘Uit respect voor mensen moet je duidelijk uitleggen hoe de procedures in elkaar zitten. Iemand mag geen valse hoop krijgen.’
Ook probeert Hanneke de bewoners te activeren om de wachttijd zo goed mogelijk te benutten. ‘Een collega maakte op eigen initiatief een overzicht met organisaties in Amsterdam waar mensen terechtkunnen om iets te doen. Gratis taal-, fiets- en computerlessen, dat soort dingen. Ik probeer die kaart up-to-date te houden. Ik zeg altijd: ga niet zitten wachten, want wachten duurt forever. We kunnen lang niet altijd iemands situatie veranderen’, zegt Hanneke. ‘Maar we kunnen wel de mensen zien en naar ze luisteren. Zodat we hun laten voelen dat ze meer zijn dan een dossiernummer.’
Weinig privacy
Op de boot wonen voornamelijk mannen, maar ook vrouwen en enkele gezinnen. ‘Kinderen kunnen hier gelukkig naar school’, vertelt Marras. ‘Dat kan niet op iedere opvanglocatie. En er zijn fietsen die de bewoners kunnen gebruiken.’ Toch is het leven op de boot niet gemakkelijk. De kleine hutjes – een aantal ook zonder ramen - zijn bedoeld voor korte overtochten. Maar sommige bewoners verblijven er al bijna twee jaar. Marras: ‘Er slapen twee personen op één kamer, dus er is ook weinig privacy.’
Lichtpuntje in de duisternis
Noor, een jonge man uit Saoedi-Arabië, helpt vaak als vrijwillige tolk bij het spreekuur. Hij heeft geluk gehad: hij mag zijn hut met zijn kersverse vriendin delen. Ze ontmoetten elkaar in Nederland, via een community voor gevluchte mensen uit Saoedi-Arabië. Het was per toeval dat zij, vlak na hem, ook naar de MS Galaxy verhuisde. ‘Zij is mijn enige lichtpuntje in de duisternis.’
‘Ik worstel met een depressie’, legt hij uit. ‘Ik ga steeds minder van de boot af. Waarom zou ik? Waar ga ik heen? Voor de veiligheid op de boot worden onze tassen gecontroleerd en moeten we verplicht in- en uitchecken. Maar daardoor voelt het soms alsof ik in een gevangenis leef.’
Stip aan de horizon
‘Het is fijn natuurlijk, dat deze plek er is’, zegt Marras. ‘Er is niet zomaar ergens anders plek voor deze mensen. Maar de leefomstandigheden moeten wel beter. Ik ben blij dat ik met mijn werk – hopelijk – een verschil kan maken. Voor mij is dit werk betekenisvol omdat we opkomen voor hen die niet altijd in de positie zijn om voor zichzelf op te komen.’
In het absurde decor van een veerboot proberen Marras, Hanneke en de rest van het team om hoop en menselijkheid te brengen. Marras: ‘We blijven samen met de bewoners focussen op die ene stip aan de horizon.’
Spreek je uit tegen #averechtsbeleid
Spreek jij je ook uit tegen het beleid van Faber? Want dit kabinet ontneemt vluchtelingen hun rechten en laat het asielsysteem bewust verder vastlopen. Dit is geen rechts beleid, maar #averechtsbeleid. Kom in actie!