Provinciale Statenverkiezingen 2015
Eigen verantwoordelijkheid is hét uitgangspunt in de huidige participatiemaatschappij. Ook van vluchtelingen wordt verwacht dat zij zelfstandig deelnemen aan de samenleving. Maar de start- en rechtspositie van vluchtelingen is anders dan die van de meeste inwoners. Maatschappelijke begeleiding van vluchtelingen door vrijwilligers van VluchtelingenWerk is daarom noodzakelijk, voor vluchtelingen zelf en voor de samenleving. Daarnaast moet de overheid actief bijdragen aan de bescherming van vluchtelingen, inclusief het bieden van kansen op succesvolle integratie in de Nederlandse samenleving.
Elke Nederlandse gemeente heeft de taak om mensen die recht hebben op asiel woonruimte te verschaffen. Zo heeft elke gemeente te maken met een bijzondere groep inwoners die in de gemeenschap een plek moeten zien te verwerven en de kans moeten krijgen volwaardig te gaan deelnemen aan de samenleving. Provincies hebben de taak om toezicht te houden op een goede invulling van deze gemeentelijke huisvestingstaak.
1. Opvang van asielzoekers
Door de burgeroorlog in Syrië kwamen in 2014 66% meer vluchtelingen naar Nederland. Tijdens de asielprocedure worden vluchtelingen opgevangen in asielzoekerscentra (azc's) overal in Nederland. Door de stijging van het aantal asielaanvragen, was er onvoldoende ruimte in de bestaande azc's om iedereen op te vangen. Deze opvangcapaciteit moet worden uitgebreid, waardoor overal in het land wordt gezocht naar locaties die op korte termijn als opvanglocatie gebruikt kunnen worden.
Wat is er nodig?
Gemeenten en provincies zoeken naar oplossingen die zowel op draagvlak van de bevolking kunnen rekenen als rust en privacy voor vluchtelingen waarborgen. Wat tot voor kort onmogelijk leek; namelijk asielzoekers opvangen in voormalige gevangenissen, zoals de Koepel in Breda en Overveen, lijkt nu een voldongen feit. Hoewel VluchtelingenWerk ook ziet dat de nood hoog is en dit soms om onorthodoxe maatregelen vraagt, vinden wij dit toch een onwenselijke ontwikkeling, want asielzoekers vang je niet op in voormalige gevangenissen. Dit gaat een grens over.
Veiligheid en privacy zijn noodzakelijk tijdens een goede voorbereiding op de asielprocedure. Opvang van asielzoekers in grote zalen, zoals recent de IJsselhallen in Zwolle, zou alleen als tijdelijke noodmaatregel voor een heel korte periode mogen dienen. Daarbij moeten kwetsbare groepen als vrouwen, kinderen en mensen met psychische problemen nooit in dergelijke grote zalen worden ondergebracht. Zowel voor het draagvlak onder omwonenden als voor de rust en privacy van asielzoekers ligt de voorkeur bij meerdere kleinere opvanglocaties verspreid over het land.
VluchtelingenWerk pleit er voor dat men na zes maanden verblijf in Nederland of na statusverlening wordt uitgeplaatst naar gemeenten (decentrale opvang). Waar mogelijk en wenselijk worden vluchtelingen gehuisvest binnen dezelfde regio als waar het azc zich bevindt. Op deze manier kunnen vluchtelingen contact houden met (oud-)medebewoners en zo mogelijk bijvoorbeeld ook met scholen, gezondheidszorg, sport en recreatie. Dit bevordert hun verdere participatie. Provincies, als toezichthouders op de uitvoering van de huisvestingstaakstelling, kunnen hierin mogelijk een stimulerende en faciliterende rol spelen.
2. Huisvesting van erkende vluchtelingen
Vluchtelingen met een verblijfsvergunning moeten het azc verlaten. Zij zijn dan in principe dakloos. Daarom komen deze mensen versneld in aanmerking voor een huurwoning. Afgesproken is dat elke gemeente jaarlijks een aantal vluchtelingen huisvest. Dat aantal wordt berekend op basis van het aantal inwoners. Er zijn al lange tijd problemen op de woningmarkt. Daardoor komen er te weinig sociale huurwoningen vrij. Hierdoor kunnen de wachttijden in een aantal gemeenten voor vluchtelingen en andere woningzoekenden oplopen. Naar verwachting is dit jaar 6% van de sociale huurwoningen nodig voor de huisvesting van vluchtelingen. Het is belangrijk dat de provincie toeziet op de inspanningen die gemeenten leveren om vluchtelingen een nieuw thuis te geven.
Vluchtelingen die in azc's verblijven willen zo snel mogelijk de Nederlandse taal leren, integreren en aan het werk gaan. Dat lukt het beste als ze middenin de samenleving staan. Het is dus belangrijk dat zij zo snel mogelijk een nieuwe start kunnen maken in een gemeente in Nederland. Bovendien is het opvangen van een vluchteling in een asielzoekerscentrum relatief kostbaar.
Wat is er nodig?
De provincie moet er op toezien dat gemeenten zich voldoende inspannen om te voldoen aan de taakstelling voor de huisvesting van vluchtelingen. Dat vraagt van provincies zowel om bestuurlijke en ambtelijke capaciteit als om aandacht voor dit onderwerp. In provincies waar de toezichthoudende (wettelijke) taak serieus wordt opgepakt, laten gemeenten de huisvesting van vluchtelingen minder snel op zijn beloop.
Op sommige plekken zullen voor de huisvesting van vluchtelingen creatieve oplossingen moeten worden bedacht. VluchtelingenWerk deelt graag haar expertise op dit gebied en denkt graag mee met de betrokken organisaties.
Wat VluchtelingenWerk doet
Vrijwilligers helpen om rust te creëren en overzicht te krijgen in een nieuwe omgeving. Ook wordt er samen met de vluchteling gewerkt aan het opbouwen van contacten in de lokale gemeenschap. Ze dragen op deze manier bij aan een 'welkome samenleving' die is gericht in insluiting' in plaats van 'uitsluiting. Kortom, in dit voortraject zetten vrijwilligers zich in om de randvoorwaarden te scheppen voor vluchtelingen om stappen te zetten op de participatieladder.
Er wordt onder meer ondersteuning verleend bij:
- De verhuizing naar de gemeente;
- Het aanvragen van allerlei basisvoorzieningen;
- Een eventuele gezinsherenigingsprocedure en de inburgering;
- Begeleiding en coaching naar zelfredzaamheid en actieve deelname aan de samenleving, met als doel: de zelfstandigheid van vluchtelingen te vergroten.
Eigen verantwoordelijkheid als uitgangspunt van beleid veronderstelt dat mensen in staat zijn om deze verantwoordelijkheid te kunnen nemen. In de praktijk is dit niet altijd het geval. Vluchtelingen zijn krachtige mensen die in hun leven moeilijke keuzes hebben gemaakt en veel hebben doorstaan. Vanwege hun bijzondere achtergrond en situatie hebben vluchtelingen te maken met factoren die hen belemmeren om direct hun verantwoordelijkheid te kunnen nemen tot volwaardige deelname aan de samenleving.
Met de deskundige inzet van gespecialiseerde vrijwilligers van VluchtelingenWerk kunnen vluchtelingen via maatschappelijke begeleiding een 'goede start' maken, waardoor zij zelfstandig hun weg vinden naar alle instanties. Dat maakt het werk van VluchtelingenWerk onmisbaar voor de leefbaarheid. Een investering in maatschappelijke begeleiding vergroot de kans op succesvolle integratie en heeft op de langere termijn een preventieve werking ten aanzien van zorg, bijstand en veiligheid. Dat is goed voor de vluchteling en goed voor de provincie als geheel.