Standpunt | Opvang

• Wat is de situatie?
• Wat vindt Vluchtelingenwerk?
• Wat zijn de richtlijnen voor opvang?

Door verschillende oorzaken is er een groot tekort aan reguliere opvangplekken. De asielopvang is de afgelopen jaren te vaak op- en afgeschaald waardoor structurele opvangplekken ontbreken. Door lange wachttijden bij de IND en een gebrek aan beschikbare huizen in gemeenten verblijven asielzoekers en statushouders langer in de opvang. Inmiddels bestaat de asielopvang hierdoor hoofdzakelijk uit (crisis)noodopvanglocaties die ongeschikt zijn voor langdurig verblijf. Het gaat dan vaak om evenementhallen, tenten of leegstaande gebouwen ver weg van de samenleving.  

De leefomstandigheden in de (crisis)noodopvang schieten ernstig tekort, met een groot gebrek aan privacy en rust, goede en schone voorzieningen en passend eten. Dit wordt verergerd doordat mensen van plek naar plek worden verplaatst en voor lange periodes in de (crisis)noodopvang verblijven. De gevolgen zijn desastreus voor de (mentale) gezondheid, veiligheid en autonomie van bewoners. Kinderen en kwetsbare groepen zijn hier extra door geraakt en kinderen hebben niet altijd toegang tot onderwijs.

In 2022 startte Vluchtelingenwerk Nederland een kort geding tegen COA en het Rijk over de ondermaatse opvangomstandigheden. Er werd geëist dat de opvang in ieder geval weer aan de minimale wettelijke eisen gaat voldoen. De rechter stelde ons in het gelijk en concludeerde dat de opvang op korte termijn diende te worden verbeterd. Twee jaar later zien we helaas dat verbetering uitblijft en de situatie zelfs verslechtert.

VluchtelingenWerk Nederland pleit voor een stabiele en toekomstbestendige asielopvang (lees hier onze position paper over opvang). Asielzoekers hebben vaak moeilijke omstandigheden en traumatische ervaringen meegemaakt. Bij aankomst in Nederland hebben zij behoefte aan rust, ruimte en respect. Gerichte plaatsing in regionale opvanglocaties (of bij familie of bekenden), met oog voor persoonlijke achtergrond, eventuele kwetsbaarheden en behoeften draagt hieraan bij.  

Opvangvoorzieningen dienen kleinschalig te worden ingericht, midden in de samenleving, met voorzieningen en activiteiten die voor zowel asielzoekers als buurtbewoners beschikbaar zijn. Passende locaties die geschikt zijn voor de lokale omgeving bevordert het draagvlak voor asielopvang in de buurt. Bewoners hebben inspraak in- en dragen bij aan het reilen en zeilen van de opvanglocatie.  

In afwachting van de beslissing op een asielverzoek dient eigen regie, behoud van veerkracht en participatie centraal te staan. Dit kan door asielzoekers professionele taallessen aan te bieden en hen de kans te geven deel te nemen aan de Nederlandse samenleving via werk, opleidingen of vrijwilligerswerk.

De in begin 2024 aangenomen Spreidingswet biedt de kans om menswaardige en duurzame opvang te realiseren die wél aan de kwaliteitsstandaarden voldoet. Het is belangrijk dat alle gemeenten, verspreid over het land, hun verantwoordelijkheid nemen in het creëren van stabiele opvangcapaciteit, die het liefst ook kleinschalig is. Door hierbij oog te hebben voor specifieke behoeften van asielzoekers in de opvang, en hen zo snel mogelijk te laten participeren, dragen we bij aan het welzijn van asielzoekers én de (lokale) samenleving.  

Het huidige Kabinet heeft de intentie om de Spreidingswet in te trekken. Hiervoor dient eerst een wetgevingstraject gevolgd te worden in de Tweede en Eerste Kamer. Tot die tijd blijft de wet van kracht. Veel partijen, waaronder VNG en individuele gemeenten, zijn voorstander van de wet en blijven deze momenteel uitvoeren.