Standpunt | Veilige landen van herkomst

Sinds 2015 bestempelt de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie sommige landen van herkomst als veilig. Dit zijn bijvoorbeeld landen uit de westelijke Balkan, maar ook landen als bijvoorbeeld India, Marokko, Senegal en Jamaica. Asielverzoeken uit veilige landen van herkomst worden in een verkorte procedure behandeld en voor de asielzoekers uit deze landen geldt een zeer zware bewijslast: een asielzoeker moet bewijzen waarom het land voor hem echt te onveilig is, terwijl het land wel als 'veilig' te boek staat. In deze verkorte procedure gelden ook minder waarborgen dan in de reguliere procedure. Zo mogen asielzoekers een beroep (in principe) niet in Nederland afwachten.

Deze ontwikkeling beperkt zich niet tot Nederland. Ook andere Europese landen wijzen steeds meer landen aan als veilig land van herkomst. Op dit moment verschillen de diverse nationale lijsten van veilige landen van herkomst van elkaar.

Oog en uitzondering voor kwetsbare groepen

VluchtelingenWerk maakt zich zorgen over de aanwijzing van veilige herkomstlanden. Ondanks dat het overgrote deel van asielzoekers uit veilige landen geen recht heeft op bescherming, staan er ook landen op de lijst waar kwetsbare (minderheids-)groepen worden onderdrukt. Zo hebben LHBTI’s uit Jamaica, net als politiek activisten uit Marokko vaak wel degelijk bescherming nodig. De term ‘veilig herkomstland’ kan dus misleidend zijn. VluchtelingenWerk vindt dat een land waar mensen terechte vrees hebben voor vervolging, niet als veilig land van herkomst mag worden beschouwd. Een land moet niet alleen veilig zijn voor de gemiddelde burger, maar ook voor kwetsbare groepen zoals LHBTI’s of kritische journalisten.

Wordt een herkomstland desondanks toch als veilig verklaard, dan moeten deze kwetsbare groepen uitgezonderd worden van het veilige landenbeleid en behandeld worden in een reguliere asielprocedure, met alle reguliere waarborgen van die procedure.

Papieren werkelijkheid 

VluchtelingenWerk vindt dat, bij het beoordelen of een land van herkomst 'veilig' is, niet alleen naar de papieren werkelijkheid moet worden gekeken (bijvoorbeeld of het land mensenrechtenverdragen heeft ondertekend), maar vooral hoe het land in de praktijk omgaat met mensenrechten en de behandeling van minderheden en politieke opposanten. Hier moeten ook lokale organisaties bij worden betrokken.

Belang van Europese samenwerking

Er moet op Europees niveau samen worden gewerkt bij het gebruik van landeninformatie en het beoordelen van ‘veilige’ landen. Deze informatie moest zorgvuldig en consistent worden verzameld, bijvoorbeeld door transparant te zijn en duidelijk bronnen aan te geven. Een externe commissie zou de informatie moeten beoordelen op deze aspecten.