Niet meer welkom? ‘Zo mijn best gedaan om een van jullie te zijn’
Onzekere toekomst
‘Mijn enige wens is geaccepteerd te worden’, vertelt de 32-jarige Kosai. Hij woonde in Syrië, maar moest samen met zijn vrouw en kinderen vluchten. Hier in Nederland proberen ze een nieuw bestaan op te bouwen.
Kosai heeft al een verblijfsvergunning, maar zit nog in een noodopvang in Amsterdam. ‘Ik probeerde mijn lot als vluchteling te accepteren en hier zo hard mogelijk te werken, net als ieder ander. Ik waardeer de kans om hier een succesvol bestaan op te bouwen heel erg.’
‘Het maakt me verdrietig dat dit door de nieuwe regels misschien gaat veranderen en mijn toekomst in duigen valt.’
Elke drie jaar een tijdelijke vergunning
Asielzoekers krijgen nu een verblijfsvergunning voor vijf jaar. En na die vijf jaar vragen ze een vergunning voor onbepaalde tijd aan. Als de nieuwe plannen van dit kabinet doorgaan, wordt dat anders. Een verblijfsvergunning geldt dan nog maar voor drie jaar. En dat is inclusief de wachttijd van de procedure die vaak al langer dan twee jaar duurt.
Na die drie jaar krijgen ze geen vergunning meer voor onbepaalde tijd. Nee, ze worden opnieuw getoetst. En elke drie jaar moet dat opnieuw. Zo blijft een vluchteling constant in onzekerheid leven.
‘Toen ik eindelijk mijn verblijfsdocument kreeg, wat me dezelfde rechten geeft als een Nederlander, ervoer ik een gevoel van vrijheid. En nu vrees ik die vrijheid weer te verliezen’, vertelt Kosai.
VluchtelingenWerk ziet dat sinds het nieuwe regeerakkoord veel meer asielzoekers en statushouders erg bezorgd zijn. Het aantal mensen dat contact zoekt via de spreekuren is enorm gestegen. Mensen zijn ongerust over of ze nog wel een toekomst kunnen opbouwen in Nederland.
Niets blijft hetzelfde voor ons. Misschien mogen wij hier niet meer blijven
Syriërs in angst
Moutasem is één van hen. Hij komt uit Syrië en daarom is hij al helemaal ongerust. ‘Iedereen maakt zich zorgen over de nieuwe plannen. Vooral Syrische mensen omdat ze [het kabinet, red] zeggen dat bepaalde gebieden van Syrië veilig zijn. Dit veroorzaakt stress. Niets blijft hetzelfde voor ons. Misschien mogen wij hier niet meer blijven.’
Syriërs terugsturen?
Het kabinet wil dit jaar nog delen van Syrië als veilig bestempelen, zodat asielzoekers teruggestuurd kunnen worden. Er moet zelfs gekeken worden of Syriërs mét verblijfsvergunning terug kunnen.
Maar: Syrië is helemaal niet veilig, ook niet bepaalde delen. Dat er ergens geen bommen vallen, zegt niet dat een gebied veilig is. Er is in heel Syrië sprake van arrestaties, detenties, martelingen en ontvoeringen waar Syriërs bij terugkeer mee geconfronteerd kunnen worden. In sommige gebieden in het noorden en zuiden is nog steeds sprake van veel wapengeweld. Bovendien is de humanitaire situatie in Syrië zeer slecht.
‘Het is niet veilig voor mij in Syrië, ik ga gelijk de gevangenis in als ik terugkom’ legt Moutasem uit. ‘De geheime dienst gaat ons niet met rust laten. In hun ogen zijn we criminelen omdat we tegen het regime zijn.’
Moutasem was advocaat in Syrië. In Nederland helpt hij nu andere nieuwkomers in Nederland met de inburgering. ‘Ik wil graag iets bijdragen aan de maatschappij. We zijn eigenlijk net toekomstplannen aan het maken.’
Meedoen aan de samenleving haast onmogelijk
En dat is precies waar het wringt. Veel vluchtelingen komen Nederland gemotiveerd binnen. Maar inmiddels moeten zij, om te beginnen, zo'n twee jaar wachten op überhaupt een beslissing over hun asielaanvraag. En nu wil het kabinet ook nog eens vergunningen voor onbepaalde tijd afschaffen. Een toekomst opbouwen wordt zo onmogelijk gemaakt.
Al helemaal met al die zorgen aan je hoofd, vertelt de 41-jarige Alaa. ‘Sinds het begin van dit jaar voel ik mij verdrietig en worstel ik met depressieve gevoelens. Ik heb geen enkele vaardigheden kunnen verbeteren – ook niet mijn taal.’ Hij is al langer dan drie jaar in Nederland en heeft zijn dochters al die tijd niet gezien. ‘Ik was een optimistisch persoon, maar alles wat er nu gebeurt laat me down voelen.’
Als de overheid altijd nog tegen me kan zeggen dat ik het land uit moet, waarom zou ik nog de taal leren?
Ook Salem* uit Jemen herkent dat. ‘Als de overheid altijd nog tegen me kan zeggen dat ik het land uit moet, waarom zou ik nog de taal leren?’ Salem heeft een baan in de ICT gevonden en zijn examen over de Nederlandse maatschappij al gehaald. Maar door de nieuwe plannen ziet hij zijn toekomstperspectief wegvallen.
‘Waarom zou ik nog hard werken om onderdeel van Nederland te worden als ik er altijd nog uitgekickt kan worden?’ Salem wacht al zo'n anderhalf jaar op een beslissing of zijn gezin mag overkomen. ‘Het is alsof je in een gevangenis leeft. Iedereen wacht.’
Eindeloze wachttijden
Veel van de nieuwe asielplannen zullen bij de IND tot nóg meer achterstanden en chaos leiden. Die achterstanden zijn nu al gigantisch. De IND heeft zo'n 45.000 openstaande asielaanvragen en 65.000 aanvragen voor gezinshereniging. Asielzoekers moeten gemiddeld 21 maanden wachten op een gesprek met de IND over hun asielmotieven. En zo'n 2 jaar voor een beslissing over gezinshereniging.
Niet als mens gezien
De harde woorden in de politiek zorgen niet alleen voor onzekerheid. Het geeft vluchtelingen ook het gevoel er niet bij te horen. Basma vanuit een noodopvang in Rotterdam: ‘Ik heb het gevoel dat ik niet als mens wordt gezien. En dat ik geen recht heb om in veiligheid en vrede te leven. Ik zie geen hoopvolle toekomst.’
Ik heb het gevoel dat ik niet als mens wordt gezien
Dat herkent de 22-jarige Yusuf ook. ‘Ik heb de afgelopen vijf jaar ontzettend mijn best gedaan om de taal te leren, om me aan te passen, om uiteindelijk ook een burger te worden. Zodat ik kan bijdragen aan de samenleving. En om dan nu te horen dat ik schuldig ben, daarvan denk ik: ik heb zo m’n best gedaan om een van jullie te zijn. En dan hoor ik: nee, je bent alsnog niet welkom.’
*De echte naam van Salem is gefingeerd om zijn privacy te beschermen.