Aannemen Spreidingswet is essentieel voor menswaardige asielopvang

Nieuws, 9 oktober 2023
Leestijd, 4 min.
Hoopvol nieuws: de Spreidingswet is aangenomen door de Tweede Kamer. Deze wet is nodig om structureel voldoende en fatsoenlijke plekken in de asielopvang te garanderen. Te veel gemeenten weigeren namelijk nog steeds om aan de opvang van asielzoekers mee te werken, in de hoop dat andere gemeenten het oplossen. Daardoor leven meer dan 20.000 mensen al langer dan een jaar in onmenselijke omstandigheden. De Spreidingswet moet aanzetten tot actie. VluchtelingenWerk hoopt dat na de Tweede Kamer ook de Eerste Kamer haar verantwoordelijkheid neemt.
placeholder

Vijf vragen over de Spreidingswet

1. Waarom is deze wet nodig?

Het afgelopen jaar hebben we in Ter Apel en in de noodopvanglocaties de gevolgen kunnen zien van het tekort aan opvangplekken en de problemen bij de huisvesting van vluchtelingen. Dat er meer humane opvanglocaties nodig zijn, daar is iedereen het over eens. Maar over de vraag waar die plekken dan moeten komen bleef discussie. Het aandragen van geschikte locaties om asielzoekers op te vangen is geen formele taak van een gemeente. Dit gebeurt op basis van vrijwilligheid.

Maar het afgelopen jaar werd duidelijk dat die vrijblijvendheid niet werkt: vergeefs werden gemeenten opgeroepen geschikte locaties aan te dragen. Omdat niet genoeg gemeenten aan deze oproep gehoor gaven kwamen duizenden asielzoekers in tijdelijke noodlocaties terecht die vaak niet geschikt zijn voor bewoning. Een ander gevolg is dat de opvang niet eerlijk is verdeeld over het land.

Daarom werd al lang gevraagd om een wet die een einde zou maken aan de vrijblijvendheid, en de opvang eerlijk verdeelt over alle gemeenten.

2. Worden gemeenten straks gedwongen om asielzoekers op te vangen?

Als gemeenten er onderling niet uitkomen kan het Rijk met de nieuwe wet zelf geschikte opvanglocaties aanwijzen. Dan wordt een gemeente hier inderdaad toe verplicht. Maar dit gebeurt alleen als laatste redmiddel. Veel redenen waarom gemeenten nu twijfelen worden met de nieuwe wet weggenomen. Zo wordt het mogelijk om ook kleinschaliger locaties aan te dragen. En is het plan dat gemeenten die vrijwillig meewerken daarvoor worden beloond.

placeholder

3. Is de wet nu definitief?

Nee. De Tweede Kamer heeft de wet op een aantal punten gewijzigd. Zo is de manier om de benodigde opvangplekken voor asielzoekers eerlijk over gemeenten te verdelen, vereenvoudigd. Ook krijgen gemeenten meer tijd om er onderling uit te komen. Verder zal bij de verdeling van het aantal asielzoekers naar de financiële draagkracht van gemeenten gekeken worden. Mede door deze wijzigingen heeft de Tweede Kamer ingestemd met deze wet. 

Daarna zal Staatssecretaris Eric van der Burg (Asielzaken) de wet zo snel mogelijk aan de Eerste Kamer aanbieden. Het is aan de Eerste Kamer zelf om een datum te prikken voor de behandeling, en het is de grote vraag of de wet daar een meerderheid kan krijgen. 

4. Is de opvangcrisis nu opgelost?

Nee. Het huidige wetsvoorstel lijkt voorlopig helaas alleen een oplossing voor het politieke probleem. Eigenlijk is deze wet het antwoord op de crisis van een jaar geleden. Inmiddels verblijven er vele duizenden asielzoekers in locaties die zo snel mogelijk zouden moeten verdwijnen. Deze wet gaat daar niet snel genoeg verandering in brengen. Dat kan nog vele maanden duren. VluchtelingenWerk ziet de Spreidingswet als een kans op een doorbraak om een opvangcrises in de toekomst te voorkomen. Maar voor de crisis van vandaag is meer nodig.

5. Wat moet er nu gebeuren?

Hoe dan ook is er een tussenoplossing nodig. Want het gaat nog lang duren voor vluchtelingen iets gaan merken van deze wet. En die tijd is er niet meer. De manier waarop duizenden mensen in (crisis)noodopvanglocaties worden opgevangen is schadelijk voor hun fysieke en mentale gezondheid. Er zijn daarom zo snel mogelijk betere opvanglocaties nodig. Staatssecretaris Van der Burg kan daar op verschillende manieren voor zorgen. Hij kan een beroep doen op het staatsnoodrecht, gebruik maken van hotels, vakantieparken en andere tijdelijke woonvoorzieningen, of zelf een vergunning verlenen voor de opvang van asielzoekers in Rijkspanden. Als het goed is maakt de nieuwe wet dergelijke tijdelijke oplossingen op termijn overbodig.

Update 10 oktober:
We hebben de intro van het artikel aangepast en onze reactie gegeven dat we blij zijn dat de spreidingswet is aangenomen door de Tweede Kamer. Dit is een noodzakelijke stap voor onze samenleving. 

Help mee en doe nu een gift

Met jouw bijdrage kunnen wij de Nederlandse en Europese politiek blijven aansporen tot een humaner vluchtelingenbeleid. Jouw steun is onmisbaar voor vluchtelingen die gedwongen zijn alles achter zich te laten op zoek naar veiligheid. Hartelijk bedankt. 

Wat vindt VluchtelingenWerk van het wetsvoorstel?

VluchtelingenWerk pleit al langer voor een eerlijke spreiding van de opvang van asielzoekers over alle gemeenten, net zoals de huisvesting van erkende vluchtelingen is georganiseerd om daarmee een eind te maken aan de vrijblijvende inzet van gemeenten en het daarmee samenhangende telkens weer openen en sluiten van opvangcentra. VluchtelingenWerk vindt het heel belangrijk dat de kwaliteit van opvang voldoende wordt gewaarborgd in de wet.  

De Spreidingwet leidt ertoe dat gemeenten een vaste taak krijgen in de opvang van asielzoekers en vluchtelingen. Doordat er stabiele, duurzame meerjarige opvangcapaciteit beschikbaar komt, kunnen opstoppingen en mensonwaardige situaties in Ter Apel en opvang in (crisis)noodopvanglocaties in de toekomst worden voorkomen.

De nieuwe wet biedt kansen, bijvoorbeeld om de opvang eindelijk ook kleinschalig te organiseren. Want dat is beter voor vluchtelingen en beter voor de samenleving. En kansen op broodnodige rust in het hoogopgelopen debat over de opvang van asielzoekers en ook kansen op rust voor alle organisaties die betrokken zijn bij de opvang van asielzoekers.

VluchtelingenWerk Nederland schreef samen met UNHCR een document (essay) met aanbevelingen voor een beter opvangsysteem waarin asielzoekers en vluchtelingen centraal staan.