Griekenland doet er alles aan om vluchtelingen af te schrikken
Het is stil en loeiheet. Het vluchtelingenkamp Malakasa, dat veertig kilometer ten noordoosten van de Griekse hoofdstad Athene ligt, lijkt uitgestorven. Opeens verschijnt een man met een koffer voor de poort. Een Griekse veiligheidsmedewerker vertelt hem dat hij niet kan terugkeren als hij het kamp verlaat. De Afghaanse man knikt nauwelijks zichtbaar. De beveiliger loopt naar het hek, opent het en zegt stoïcijns: ‘Heb een goed leven!’
Eén maaltijd per dag
De leefomstandigheden in de opvangcentra in Griekenland laten veel te wensen over. Vluchtelingen verblijven ver weg van de bewoonde wereld en er is onvoldoende toegang tot zorg en onderwijs, laat staan bescherming en juridische bijstand, zo blijkt onder meer uit een recent rapport van hulporganisatie Refugee Support Aegean.
‘Toen ik in het Malakasa-kamp aankwam, werd ik naar een kamer verwezen zonder kussen of deken en met lekkage’, zegt Yahooda, een 44-jarige Iraniër die zijn land om religieuze redenen moest ontvluchten.
‘We konden alleen koud douchen en door een gat in het dak stond onze kamer vol water.’ Eén keer per dag worden er maaltijden uitgedeeld, die karig zijn en van slechte kwaliteit. ‘We hadden vaak honger’, zegt Yahooda bedroefd.
Voor kinderen is Malakasa helemaal een troosteloze plek. Er is nauwelijks iets te doen en het duurt soms maanden voordat ze naar een reguliere school kunnen, als dat al lukt. ‘Ik vraag me zo vaak af waar deze kinderen naartoe gaan, en hoe het met ze gaat,’ zegt een medewerker van Solidarity Now, de enige organisatie die nog activiteiten aanbiedt voor kinderen in het kamp. ‘Soms is er niet eens tijd om gedag te zeggen.’
Lijden op Lesbos
Na de brand die het beruchte vluchtelingenkamp Moria verwoestte in september 2020, zette de Griekse regering in allerijl een tijdelijk vluchtelingenkamp neer op Lesbos. Dat bestaat tot op de dag van vandaag. In dit kamp, Mavrovouni, is het zo mogelijk nóg beklemmender.
Het kamp is omringd door hekken en prikkeldraad. Er staan tenten en isoboxen – een soort mini-containers – strak in het gelid. Door de verstikkende hitte is het moeilijk om adem te halen. Bewoners lopen voorbij de tenten met vermoeide gezichten en dragen versleten kleding. Er heerst schurft in het kamp.
De 47-jarige Syriër Omar verblijft in Mavrovouni in een tent samen met zijn dochter (23) en zoon (19). ‘Eerst zaten we in een isobox, dat was beter. Maar toen daar twee onbekende mannen bij werden geplaatst, vreesde ik voor de veiligheid van mijn dochter.
Toen ik er wat van zei, werden we als straf overgeplaatst naar deze grote tent. We zitten er met tientallen mensen zonder enige vorm van privacy. Als we het personeel om hulp vragen, zeggen ze dat we het kamp maar moeten verlaten als we niet tevreden zijn’, vertelt Omar.
Over een paar dagen moeten we het vluchtelingenkamp verlaten, maar waar moeten we naartoe?
Tien jaar woonde Omar met zijn gezin in Turkije, na hun vlucht vanuit Aleppo. Door de toegenomen haat en discriminatie, en de vrees voor uitzetting, sloegen zij opnieuw op de vlucht. ‘Ik had een goedlopende winkel in de kuststad Izmir, totdat de Turkse winkeleigenaren mij opeens dwongen de winkel te sluiten en te vertrekken’, vertelt Omar.
Vluchten met het hele gezin was te duur. Zijn vrouw en twee jongste kinderen bleven noodgedwongen achter in Turkije. ‘Pas na mijn vertrek ontdekte mijn vrouw dat ze zwanger was. Toen ze zelf probeerde met een boot de oversteek te maken, is ze samen met mijn kinderen opgepakt in Turkije. Ik weet niet waar ze nu zijn.’
Griekenland voor de Europese rechter
Griekenland duwt systematisch vluchtelingen terug richting Turkije, op land en op zee, soms met de dood tot gevolg. Op het online platform van ForensicArchitecture staan alleen al meer dan 2.000 geverifieerde Incidenten.
Afgelopen juni stond Griekenland voor het eerst tijdens een zitting terecht voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in twee rechtszaken. De vluchtelingen werden vertegenwoordigd door onder andere advocaten van Prakken d’Oliveira, VluchtelingenWerk en de Greek Council for Refugees (GCR).
‘In de afgelopen jaren hebben alle grote mensenrechtenorganisaties hun zorgen geuit over pushback-praktijken van de Griekse autoriteiten’, zegt Maria Papamina van GCR. ‘Wij ondersteunden al meer dan 800 slachtoffers van pushbacks. Deze praktijk moet stoppen.’
De uitspraak van het Europese Hof volgt nog.
Snelle verblijfsstatus een uitdaging
Voorheen moesten asielzoekers in Griekenland jarenlang wachten op een beslissing over hun status. Inmiddels krijgen vluchtelingen uit bepaalde landen, zoals Palestijnen en Syriërs, juist snel een verblijfsstatus, soms al binnen een paar maanden. Dat zou goed nieuws moeten zijn, maar dan begint de volgende uitdaging.
‘Wij hebben net onze verblijfsstatus gekregen en moeten over een paar dagen het vluchtelingenkamp verlaten’, vertelt Omar. ‘Maar waar moeten we naartoe? Moet ik hier op mijn vrouw en kinderen wachten of moet ik doorreizen naar een ander Europees land?’ vraagt hij zich moedeloos af.
Minos Mouzourakis, jurist en belangenbehartiger van Refugee Support Aegean, ziet dat de Griekse overheid vluchtelingen als Omar tot onmogelijke keuzes dwingt. ‘Een status krijgen en dakloos worden óf naar andere Europese landen doorreizen om daar opnieuw asiel aan te vragen.
Volgens de Europese regels zou dat niet moeten kunnen, maar de meeste landen sturen vluchtelingen niet terug naar Griekenland vanwege de erbarmelijke omstandigheden en het gebrek aan opvang en integratie.’
Grootste wens
Daar komt bij dat de procedure voor gezinshereniging enorm complex is, en ellenlang duurt. ‘Waarom worden we zo onmenselijk behandeld?’ vraagt de Iraanse Yahooda. ‘Mijn grootse wens is om weer samen te zijn met mijn vrouw en twee zoons. Die heb ik al meer dan vijf jaar niet gezien.’
Iedereen is uitgeput, opgebrand en vertrekt
Hulporganisaties die vluchtelingen ondersteunen staan onder zware druk. ‘Meerdere keren zijn we valselijk beschuldigd van mensensmokkel door de Griekse overheid', zegt Lefteris Papagiannakis, directeur van de Greek Council for Refugees (GCR). ‘Nieuwe wetgeving criminaliseert ons werk en zet hulporganisaties onder druk om geen mensen meer te redden uit zee of aan land te helpen.’
Ook administratief wordt het hulporganisaties moeilijk gemaakt, door complexe registratieregels. ‘Houdt een hulporganisatie zich niet aan deze regels? Dan wordt de toestemming om te werken in vluchtelingenkampen ingetrokken’, zegt Minos van Refugee Support Aegean.
De vermoeidheid is te zien in de ogen van de hulpverleners. ‘Iedereen is uitgeput, opgebrand en vertrekt’, vertelt een medewerker van een medische hulporganisatie. Toch is er ook veel veerkracht en strijdlust bij de Griekse hulporganisaties. Zo blijft de Greek Council for Refugees onvermoeibaar juridische bijstand bieden.
Bloemen en taart krijgt GCR’s advocaat Maria Tsiota van een jong Somalisch gezin dat ze hielp met hun asielprocedure. ‘Hier doe je het voor’, zegt Maria. ‘Maar wat zal de toekomst brengen voor dit gezin?’
Directeur Papagiannakis van GCR is strijdvaardig. ‘We hebben de plicht om het Griekse volk bewust te blijven maken van de mensenrechtenschendingen die systematisch plaatsvinden. Dat doen we door rechtszaken aan te spannen tegen de Griekse staat en door de feiten en cijfers rustig en weloverwogen te presenteren. We zullen doorgaan.’
Oproep tot solidariteit in Europa
Wat we nodig hebben is een humaan en solidair Europees asielbeleid, waarbij landen samen verantwoordelijkheid nemen voor de opvang en bescherming van vluchtelingen die naar Europa komen,’ zegt Femke de Vries, belangenbehartiger Europees asielbeleid bij VluchtelingenWerk.
‘Bovendien is het belangrijk dat er veilige routes komen, zodat er een einde komt aan het geweld en de pushbacks aan de grenzen. Want daar sterven nu niet alleen mensen, maar ook de mensenrechten.’
Steun ons internationale werk
VluchtelingenWerk ondersteunt verschillende partnerorganisaties in Griekenland zoals de Greek Council for Refugees. We bieden financiële steun voor organisatie-ontwikkeling, ondersteunen strategische juridische procedures en wisselen kennis en ervaringen uit. Wil jij hier ook aan bijdragen? Steun ons!