VluchtelingenWerk spant kort geding aan tegen het Rijk en het COA vanwege opvangcrisis
Schadelijke omstandigheden in opvanglocaties
VluchtelingenWerk kondigde op 6 juli al aan naar de rechter te stappen als de opvang niet snel verbeterd. Sinds september vorig jaar wonen duizenden vluchtelingen in (crisis)noodopvanglocaties die niet geschikt zijn voor bewoning. Het gaat om locaties als tenten, gymzalen en evenementenhallen. Het ontbreekt er aan de meest basale voorwaarden zoals privacy, voldoende schoon sanitair, bedden, genoeg en fatsoenlijk eten en bescherming tegen weersomstandigheden. De Inspectie voor de Gezondheidszorg concludeerde dat deze vorm van opvang schadelijk is voor de fysieke en mentale gezondheid van bewoners. Van tijdelijkheid is geen sprake meer, dit is het nieuwe normaal geworden en dat is onacceptabel.
De eis
VluchtelingenWerk eist daarom bij de rechter dat de opvang voor alle asielzoekers en statushouders uiterlijk op 1 oktober 2022 voldoet aan de wettelijke minimale eisen. Concreet betekent dit:
- Dag en nacht toegang tot drinkwater;
- Toegang tot nodige gezondheidszorg;
- Enige mate van privacy door een afgesloten slaapkamer voor gezinnen of groepen van maximaal zes personen;
- Alle asielzoekers moeten toegang krijgen tot douches en toiletten;
- Genoeg adequate maaltijden;
- Toegang tot onderwijs en speelvoorzieningen voor kinderen.
VluchtelingenWerk eist bovendien dat alle asielzoekers per direct een medische check krijgen voor ze worden overgeplaatst naar een (crisis)noodopvang. De afgelopen tijd trof VluchtelingenWerk meerdere zwangere vrouwen en zieke asielzoekers aan in tenten en gymzalen. Hier mogen zij niet in terecht komen.
Bestuurlijke impasse
In de dagvaarding beargumenteert VluchtelingenWerk dat deze opvangcrisis is veroorzaakt door politieke keuzes en voorkomen had kunnen worden. In tegenstelling tot eerdere opvangcrises is er ditmaal geen sprake van overmacht. Het aantal asielverzoeken was de afgelopen jaren juist relatief laag en stabiel. Door bezuinigingen op de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en het sluiten van AZC’s verkeert het asielsysteem al jaren in een permanente staat van crisis. Dat deze crisis door het Rijk zelf is veroorzaakt zorgt onder meer voor onwil bij gemeenten om extra opvangplekken aan te dragen. Hierdoor ontstond een bestuurlijke impasse: er zijn genoeg locaties om de huidige aantallen asielzoekers op te kunnen vangen, maar veel gemeenten weigeren hieraan mee te werken.
Ongelijke behandeling
Omdat gemeenten formeel niet verantwoordelijk zijn voor de opvang van asielzoekers kunnen zij verzoeken van het Rijk naast zich neerleggen. VluchtelingenWerk wijst erop dat staatssecretaris Van der Burg genoeg middelen heeft om gemeenten hier wél voor verantwoordelijk te maken. Dat die middelen wel zijn gebruikt voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne leidt in de praktijk tot ongelijke behandeling. Terwijl vluchtelingen uit landen als Syrië, Afghanistan en Jemen op de grond slapen stonden maandenlang duizenden bedden voor Oekraïners leeg. Ook is het contrast tussen de opvangomstandigheden voor Oekraïners en die voor vluchtelingen uit andere landen vaak groot en niet te rechtvaardigen.
Wat kan er gedaan worden?
De nood is zo hoog dat geen enkel middel ongemoeid mag blijven. Toch zijn er nog oplossingen die nu niet worden gebruikt. Staatssecretaris Van der Burg kan de bestuurlijke impasse doorbreken door gemeenten op korte termijn alsnog verantwoordelijk te maken. Dat kan door middel van een spoedwet of door een beroep te doen op staatsnoodrecht. Ook kunnen panden in beheer van de Rijksgebouwendienst worden gebruikt. Verder kan meer gekeken worden naar huisvesting van erkende vluchtelingen in hotels, de huur van recreatiewoningen en vakantieparken, en het uitbreiden van de mogelijkheden voor asielzoekers om tijdelijk bij familie te logeren.
- In deze publicatie leggen we uit waar het kort geding om draait
- Lees hier de dagvaarding