Veiligelanders in Nederland
Wat zijn veiligelanders?
'Veiligelanders' zijn asielzoekers die afkomstig zijn uit landen die door de Nederlandse overheid als veilig worden beschouwd. Dit betekent dat er volgens de Rijksoverheid in deze landen geen sprake is van systematische vervolging of ernstige mensenrechtenschendingen. Mensen uit veilige landen maken weinig kans op een verblijfsvergunning in Nederland, omdat ze in hun eigen land volgens de overheid voldoende bescherming krijgen.
In 2023 kwamen de meeste veiligelanders uit Marokko, Tunesië en Georgië.
Lijst van veilige landen
De Nederlandse overheid hanteert een lijst van veilige landen. Asielaanvragen uit deze landen worden sneller behandeld. Voorbeelden van veilige landen zijn:
- Albanië
Marokko
Servië
Montenegro
Jamaica
Senegal
De volledige en meest actuele lijst van veilige landen is te vinden op de website van de Rijksoverheid.
Strenger beleid dan andere Europese landen
Nederland hanteert in vergelijking met andere Europese landen een strenger beleid voor veiligelanders. Met 18 landen op de lijst heeft Nederland, na Oostenrijk, de langste lijst van Europa.
Ter vergelijking: de lijst van Duitsland telt ruim de helft minder landen. Onder andere Marokko, Jamaica en Tunesië worden in Duitsland niet als veilig beschouwd.
Versnelde asielprocedure voor veiligelanders
Asielzoekers uit veilige landen doorlopen een versnelde procedure. Hun aanvraag wordt sneller beoordeeld dan die van anderen en leidt in veel gevallen tot afwijzing. Door de lange wachttijden bij de IND is deze procedure inmiddels opgelopen van enkele dagen naar meer dan 3 maanden.
Asielzoekers kunnen tegen een afwijzing in beroep gaan. Wordt ook het beroep afgewezen (meestal binnen enkele weken, zolang er geen wachttijden bij de rechtbank zijn), dan moeten zij Nederland binnen 4 weken verlaten. Daarnaast krijgen zij een inreisverbod van 2 jaar voor Nederland én de hele EU. Hun recht op opvang vervalt, en de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) biedt ondersteuning bij de terugkeer naar het land van herkomst.
De instroom van veiligelanders in Nederland is relatief klein in verhouding tot de totale groep asielzoekers. In 2023 was dit slechts 3%.
Zijn veilige landen ook echt veilig?
Bij het opstellen van de lijst van veilige landen, kijkt de Nederlandse overheid naar zaken als politieke stabiliteit, naleving van mensenrechten en de rechtsstaat. Toch betekent het niet dat een veilig land altijd veilig is. De situatie in een land kan immers met de tijd veranderen. Zo stonden landen als Oekraine en Turkije voorheen op de lijst van veilige landen. Nu komen hier juist veel erkende vluchtelingen vandaan.
Ook zijn er situaties waarin individuen toch risico lopen, ook al komen zij uit een 'veilig' land. Bijvoorbeeld een journalist met kritische standpunten. Of LHBTQ+-personen in landen als Tunesië, Jamaica of Senegal, waar homoseksualiteit strafbaar is.
Hoeveel veiligelanders zijn er in Nederland?
De instroom van veiligelanders in Nederland is relatief klein in verhouding tot de totale groep asielzoekers. In 2023 dienden 38.377 mensen een eerste asielaanvraag in. Slechts 3% van hen kwam uit een land dat als veilig wordt beschouwd. Van deze groep werd de afgelopen jaren gemiddeld 96% van de asielaanvragen afgewezen.
Veiligelanders en overlast
Er is in de media regelmatig aandacht voor overlast door asielzoekers en – specifiek - veiligelanders. Dit leidt tot een verkeerd beeld van asielzoekers in Nederland. Enkele cijfers:
9% van de bewoners in opvanglocaties was in 2023 betrokken bij een agressie- of geweldsincident.
12% van deze incidenten werd veroorzaakt door veiligelanders.
1% van alle verdachten van een misdrijf in Nederland in 2021 (236.000 totaal) was een bewoner van een opvanglocatie.
De meeste asielzoekers houden zich dus aan de regels. Sterker nog: bij vergelijking met Nederlanders met dezelfde demografische kenmerken en een vergelijkbare inkomenspositie (weinig inkomen) bleken asielzoekers juist minder vaak verdacht te zijn van criminaliteit. (Bron: WODC)
Door het tekort aan opvangplekken en de lange wachttijden bij de IND, neemt het aantal asielzoekers in de opvang wel toe. Hierdoor staan de leefbaarheid en veiligheid in en rondom de locaties onder druk. In sommige gevallen leidt dit tot een groeiend aantal incidenten.
Aanpak tegen misbruik asielprocedure - ons advies
Asielzoekers uit veilige landen die bewust een onterecht asielverzoek doen, maken misbruik van de asielprocedure en de opvang voor vluchtelingen. Vluchtelingen in de centra zijn hier op allerlei manieren de dupe van. Ze worden aangekeken op het gedrag van deze groep en voelen zich niet veilig in de opvang. VluchtelingenWerk vindt dat er meer gedaan kan worden om te voorkomen dat overlastgevende asielzoekers uit veilige landen naar Nederland komen:
Zijn veiligelanders verantwoordelijk voor het tekort in de asielopvang?
Schattingen geven aan dat veiligelanders slechts 3% van de bedden in azc’s bezetten. Dankzij de versnelde asielprocedure verlaten zij de opvang vaak snel weer. De druk op de opvangcapaciteit heeft dus andere oorzaken en is niet toe te schrijven aan veiligelanders.
Ons standpunt over veilige landen
VluchtelingenWerk vindt dat er zorgvuldig moet worden omgegaan met het stempel veilig land. Ondanks dat het overgrote deel van asielzoekers uit veilige landen geen recht heeft op bescherming, staan er ook landen op de lijst waar kwetsbare (minderheids-)groepen worden onderdrukt. Zo hebben LHBTIQ+’ers uit Jamaica, net als politiek activisten uit Marokko vaak wel degelijk bescherming nodig. De term ‘veilig herkomstland’ kan dus misleidend zijn.
Wij vinden dan ook dat een land waar mensen terechte vrees hebben voor vervolging, niet als veilig land van herkomst mag worden beschouwd. Een land moet niet alleen veilig zijn voor de gemiddelde burger, maar ook voor kwetsbare groepen.