Anass (25) uit Marokko: ‘Oekraïne is mijn thuis, daar ligt mijn toekomst’
Anass uit Marokko:
Een week na de Russische invasie in Oekraïne lukte het de tandheelkundestudent Anass om het land te ontvluchtte. Zonder eten, drinken en ijskoud van nachten in de buitenlucht kwam hij aan in Roemenië. Toen hij hoorde dat Nederland ook “derdelanders” bescherming bood, besloot hij hierheen te komen. Inmiddels wil de overheid die bescherming stopzetten. ‘Als ik dit had geweten, was ik nooit gekomen.’
‘Zo’n zes jaar geleden vertrok ik naar Oekraïne om tandheelkunde te studeren, met het idee er voor altijd te blijven. Een nieuwe leven opbouwen in een vreemd land is niet makkelijk. Ik werkte keihard om de taal te leren, maakte de cultuur mij eigen, vond een huis, een baan en kreeg een hechte vriendengroep. Ik leerde zelfs leven met de constante dreiging uit Rusland. Maar net als veel Oekraïners had ik nooit gedacht dat er daadwerkelijk oorlog zou uitbreken. Tot het opeens zo was. Ik weet nog dat ik wakker werd en honderden gemiste oproepen en berichtjes zag: de Russen waren echt gekomen. Vanaf dat moment was er overal chaos.’
Onwerkelijk
‘Niemand wist wat te doen of wat te verwachten. Misschien konden we voor de zekerheid tijdelijk het land verlaten? Met vrienden ging ik naar het treinstation, maar daar had zich zo’n menigte verzameld dat we niet eens in de buurt konden komen. We besloten boodschappen in te slaan voor een paar dagen en de grootste chaos thuis af te wachten. Maar de supermarkten waren leeg. Het was allemaal zo beangstigend, zo onwerkelijk.’
Drie dagen en nachten zaten we vast in de vrieskou. Eindigt mijn leven hier? Spookte er door mijn hoofd
‘Pas een paar dagen later konden we een trein pakken richting Roemenië. Daarna liepen we kilometerslang naar de grens. De grenspolitie hield ons met geweld tegen. Zonder eten, drinken en geschikte kleding zaten we drie dagen en nachten vast in de vrieskou. Eindigt mijn leven hier? Spookte er door mijn hoofd. Toen we de grens eindelijk mochten passeren, voelde ik me even opgelucht. Snel daarna kwam de vraag: wat nu?’
‘Toen ik hoorde dat Nederland internationale studenten uit Oekraïne bescherming bood, besloot ik hier te komen voor zolang de oorlog nog duurde. Maar opeens werd er getornd aan het recht op bescherming van “derdelanders”. Nog steeds krijgen we brief na brief. Van de IND, de gemeente of van de staatssecretaris. Telkens met tegenstrijdige berichten. Je moet weg, je mag blijven, je wordt op straat gezet, je verzekering stopt. En terwijl de regels voor ons telkens veranderen, blijft de situatie in Oekraïne hetzelfde. Vorige week nog is het treinstation in mijn woonplaats gebombardeerd.’
'Mijn thuis'
‘De nieuwe regels hebben verstrekkende gevolgen. Zo ben ik op 30 augustus ontslagen. Mijn leidinggevende had tranen in zijn ogen, maar kon niet anders want op 4 september verliep mijn recht op werken. Wat er allemaal gebeurt maakt me verdrietig. Ik ben hier omdat Nederland zei dat het mocht.
De constante onzekerheid waarin ik nu ben beland, komt bovenop de zorgen om alles en iedereen die achterbleef in Oekraïne. Er is amper ruimte om te rouwen of te verwerken. Het voelt alsof er spel met me wordt gespeeld. Als ik dit had geweten, was ik hier nooit naartoe gekomen. “Ga naar je land van herkomst”, wordt aangehaald als optie. Maar ik heb al jaren helemaal niets meer in Marokko. Oekraïne; dat is mijn thuis, daar ligt mijn toekomst.’
Patience (33) uit Nigeria:
Vooropgesteld: ze is heel dankbaar dat ze in Nederland wordt opgevangen en veilig is. Maar de voortdurende onzekerheid over haar toekomst zorgt voor stress. ‘Ik had een leven in Oekraïne. Een appartement, werk, vrienden. En ik wist wat mijn rechten waren. Hier weet ik dat niet.’
Patience is een goedlachse, warme vrouw. Ze oogt ontspannen en sterk, maar zo voelt ze zich niet. ‘Als ik in de spiegel kijk, herken ik mezelf niet meer. Ik ben nu een jaar in Nederland en het is nog steeds onwerkelijk. Ik had nooit verwacht dat ik in zo’n afhankelijke positie terecht zou komen.’ Toch, ze blijft het benadrukken: ‘Ik kan mijn leed niet vergelijken met dat van de Oekraïners. Zij zijn de echte slachtoffers, want ze hebben geen thuis meer. Ik nog wel, hoewel ook Oekraïne voor mij als thuis voelt.’
Als 21-jarige maakte Patience de keus weg te gaan uit Nigeria. Ze was al vier keer uitgeloot voor de studie medicijnen, toen ze van een oud-klasgenoot hoorde dat die studie in Oekraïne betaalbaar was. Dus ging ze voor het eerst van haar leven naar het buitenland. Ze had het naar haar zin in Luhansk, totdat daar de door Rusland gesteunde separatistische opstand begon. ‘Het geluid en de trillingen van de artillerie gingen de hele dag door. Het was behoorlijk eng. De Indiase ambassade heeft toen geeist dat studenten de tijd kregen om te evacueren. Toen kon ik vertrekken.'
Het geluid en de trillingen van de artillerie gingen de hele dag door. Het was echt eng
Twee tasjes
Na vele omzwervingen kwam Patience terecht in Dnipro, waar ze haar studie afrondde. Daarna vertrok ze naar Kyiv. Ze werkte als vrijwilliger voor een kerkelijke medische organisatie en gaf Engelse les aan artsen. Toen de oorlog ook de Oekraïense hoofdstad bereikte, ontvluchtte Patience het land. ‘Het voelde alsof ik mijn familie achterliet. Ik reisde met alleen een boodschappentasje en een handtas. Ik had eerst ook nog een tas met kleren en belangrijke papieren, waaronder mijn diploma’s, maar die ben ik kwijtgeraakt.’
De ontvangst in Nederland was niet erg hartelijk. ‘Ik zag aan de mensen bij wie ik me meldde dat ik niet was wat ze hadden verwacht bij een vluchteling uit Oekraïne. Na heel wat gebel kon ik terecht in Almere.’ Daar woont Patience [op het moment van dit interview, red.] nog steeds, in een hotel dat deels dienstdoet als Oekraïneopvang. Tot haar grote opluchting heeft haar partner, ook een Nigeriaan die in Oekraïne woonde, zich onlangs bij haar gevoegd. ‘Ik voelde me erg alleen. Ik ben gewend om met andere mensen een woning te delen, nu zat ik alleen op een hotelkamer te huilen.’ Een psycholoog hielp haar van haar depressieve gevoelens af, en ook haar geloof houdt Patience op de been.
Opbouwen
Patience doet haar best om er wat van te maken. In de avonduren geeft ze online Engelse les aan kinderen en volwassenen in Kyiv. Soms geeft ze les aan Oekraïners hier, maar meestal heeft ze overdag weinig omhanden. Ik wil heel graag in Nederland blijven totdat het in Oekraïne veilig genoeg is om mijn documenten op te halen. Ik moet kunnen bewijzen dat ik arts ben. Ik kan niet na al die jaren en al die investeringen van mijn familie terugkeren naar Nigeria zonder diploma’s.’ Ze leeft van dag tot dag en bidt dat de oorlog snel over is. ‘Mijn partner en ik willen heel graag terug naar Oekraïne. We willen het land helpen opbouwen dat al die jaren ons thuis was.’
Staatssecretaris Van der Burg heeft op de valreep besloten om de bescherming van derdelanders voort te zetten tot de definitieve uitspraak van de Raad van State volgt. Voor derdelanders geeft dit voor even duidelijkheid. VluchtelingenWerk gaat alles op alles zetten om derdelanders te informeren over de ontstane situatie.
Help mee en doe nu een gift
Met jouw bijdrage kunnen wij de Nederlandse en Europese politiek blijven aansporen tot een humaner vluchtelingenbeleid. Jouw steun is onmisbaar voor vluchtelingen die gedwongen zijn alles achter zich te laten op zoek naar veiligheid. Hartelijk bedankt