Een jaar na de aardbeving in Turkije: vluchtelingen leven in verschrikkelijke omstandigheden

Het is rustig in de Turkse havenstad Mersin. Weinig herinnert nog aan de chaos die er heerste vlak na de aardbeving, toen honderdduizenden hier hun toevlucht zochten vanuit nabijgelegen regio’s. Velen zijn noodgedwongen teruggekeerd naar de plekken waar ze vandaan kwamen en een groot deel woont nu in tijdelijke containerkampen. Syrische vluchtelingen en Turkse aardbevingsslachtoffers worden strikt gescheiden opgevangen. ‘De opvang voor vluchtelingen laat te wensen over,’ vertelt Serhat*, een medewerker van een Turkse hulporganisatie. ‘De kwaliteit van de containers is slecht en de faciliteiten gebrekkig. De sanitaire voorzieningen moeten door veel mensen worden gedeeld. De hygiëne is gebrekkig en daardoor breken er ziektes uit.’

Toegenomen kinderarbeid

Turkije kampte al met een economische crisis en torenhoge inflatie. De effecten van de verwoestende aardbeving komen daar nog bij. Gevolg: woningen zijn ontzettend duur en werk is moeilijk te vinden. Vele vluchtelingen gingen terug naar de plaatsen waar ze in Turkije woonden voor de aardbeving. Maar sommige vluchtelingen konden slechts onderdak krijgen in sloppenwijken buiten de stad of in schamele tentenkampen op het platteland waar ze werk vinden in de seizoenslandbouw. Er is veel risico op uitbuiting. Gezinnen kunnen nauwelijks rondkomen.

‘Wij delen elke dag bijna 9.000 maaltijden uit aan mensen in nood op verschillende plekken in Zuidoost-Turkije,’ vertelt Feras, directeur van een door Syrische vluchtelingen opgerichte hulporganisatie. ‘Na de aardbeving is het leven heel moeilijk geworden voor Syrische vluchtelingen, maar ook voor veel Turken. De prijzen stijgen flink en armoede dwingt mensen om moeilijke levenskeuzes te maken,’ legt Feras uit. ‘We zien veel Syrische kinderen die moeten werken om het gezin financieel te steunen. Ze gaan niet meer naar school. Ook zien we meer gedwongen (kind)-huwelijken.’

Daarnaast is de discriminatie van vluchtelingen toegenomen, volgens Turkse hulporganisaties.  ‘Er is meer openlijke haat en wantrouwen jegens vluchtelingen en er zijn meer pesterijen op scholen. Veel Turken lijken te geloven dat Syrische vluchtelingen meer hulp en voorrang krijgen van internationale hulpverleners,’ vertelt Emre, een medewerker van een derde Turkse hulporganisatie.

Vluchtelingen worden als zondebok gebruikt voor veel problemen. In de aanloop naar de presidentsverkiezingen afgelopen mei speelden politici handig in op dit sentiment in de samenleving. Zo beloofde de oppositie bij een overwinning miljoenen Syriërs het land uit te zetten. Sinds de verkiezingen spreekt president Erdogan over een plan om een miljoen Syriërs ‘vrijwillig’ terug te laten keren naar Syrië. In maart zijn er lokale verkiezingen en ook ditmaal zijn er politici die de ‘hate speech’ voeden. Onder vluchtelingen regeert de angst.  ‘Ik durf op straat geen Arabisch meer te spreken,’ zegt Youssef* die uit Syrië vluchtte. ‘Ik heb nauwelijks nog sociale contacten.’

Arrestatie is een reëel risico voor vluchtelingen. De meeste Syriërs hebben geen verblijfsvergunning, maar een tijdelijke verblijfsstatus (kimlik) die beperkte rechten geeft en bepaalt in welk gebied iemand mag wonen. Worden vluchtelingen opgepakt zonder kimlik of buiten hun verblijfsgebied, dan lopen ze het risico opgepakt en gedeporteerd te worden naar Syrië.

‘Het is steeds moeilijker geworden om documenten te verkrijgen of te vernieuwen,’ zegt Elif, een medewerker van een Turkse hulporganisatie. ‘Het registreren van geboortes of het vernieuwen van verblijfsvergunningen wordt steeds lastiger.’

Een andere hulporganisatie die juridische bijstand probeert te verlenen aan vluchtelingen, meldt sinds de aardbeving ook meer detentie en deportaties. Vaak draaien deze gevallen om verlopende kimliks of gesjoemel met simkaarten. ‘Vergeleken met de situatie van voor de aardbeving, kunnen we steeds minder doen om de deportaties te stoppen. Soms lukt het wel – dat zijn dankbare uitzonderingen,’ legt een medewerker van de organisatie uit.

Ook veel van de maatschappelijke medewerkers van de hulporganisaties vinden hun huidige werk zwaarder dan voor de aardbeving. ‘Ik voel me machteloos, omdat het steeds minder lukt om de problemen waar vluchtelingen tegenaan lopen op te lossen,’ zegt Amal, een medewerker van een hulporganisatie.

De Syrische Youssef deelt een sentiment dat leeft onder veel vluchtelingen: 'Het liefst zou ik hier weg willen gaan,’ zegt hij. ‘Legaal naar Europa reizen, om daar te werken; maar wat zijn mijn opties?’

Sommigen vertrekken toch. Hadi*, de directeur van een organisatie van vluchtelingen, vertelt dat na de aardbeving meer dan de helft van haar staf is vertrokken richting Europa en Canada. ‘Zij zagen geen toekomst meer voor zich hier en leefden in angst om opgepakt en gedeporteerd te worden naar Syrië.’

Daarentegen vertelt Khaled, de oprichter van een andere vluchtelingenorganisatie in Gaziantep juist strijdvaardig: ‘ik voel de verantwoordelijkheid om hier te blijven, dicht bij Syrië en te investeren in de toekomst van vluchtelingen, of ze in Turkije blijven, elders naartoe gaan, of op een dag bijdragen aan de wederopbouw van Syrië.’

VluchtelingenWerk Nederland biedt ondersteuning aan een aantal hulporganisaties in Turkije. We delen onze kennis en expertise met lokale organisaties en ondersteunen organisaties met financiële middelen. Zo kunnen zij ter plekke de best mogelijke hulp bieden en zetten we ons samen in om de belangen van vluchtelingen te behartigen.

*Op verzoek zijn de meeste namen van organisaties en personen geanonimiseerd om te voorkomen dat hun werkzaamheden onder druk komen te staan in Turkije. De echte namen en organisaties zijn bij de redactie bekend.